Değişime Ayak Uyduramayan Aile Şirketi Kaybeder!

Aile şirketi, sahipliği ve yönetimi bir kişi veya aileye ait olan şirket olarak tanımlanmaktadır. Aile üyeleri, hem şirketin sahibi hem de yöneticisi konumundadır. Aile şirketleri birçok avantaja sahip olduğu gibi, iyi yönetilmediğinde kronik problemleri ve riskleri de bünyesinde barındırırlar. Aile şirketini piyasadaki değil, aile içindeki rekabet öldürüyor. Bir aile şirketini ayakta tutmak, belki de yerküredeki en zor yönetim işidir. Aile şirketinin ömrünü uzatan ve başarısının devamlılığını sağlayan kurumsallaşmasıdır. Kurumsallaşmanın temel öğeleride aile anayasası, profesyonel üst düzey yöneticiler ve danışmanlardır. Eğer profesyonel üst düzey yöneticiyi sembolik olarak koltukta oturtur, yetki vermez, başarılı olduğu sürece uzun vadeli çalışacağı güveni/garantisi verilmezse kendi şirketinize beklediğiniz hizmeti alamazsınız. Aile içi şirket dengesini sağlayacak en önemli güç üst düzey yöneticiler ve danışmanlardır. Unutulmamalıdır ki, 'Yöneticinize güç vererek kendinize güç kazanırsınız!'

Aile İşletmelerinin Dezavantajları

a) Akrabaların kayrılması

b) Yetkinin merkezileşmesi

c) Yetki ve sorumlulukların açıkça belirlenmemesi

d) Babaerkillik

e) Tutuculuk

f) Aile üyeleri arasında rekabet

g) Yönetimi devretme krizi ( Aile şirketlerinin sadece üçte birinin başarılı bayrak değişimi yaptığı saptandı )

h) Yönetim kadrosunu oluşturma güçlülüğü

İ) Yönetim personeli eğitiminin ihmal edilmesi

j) Motivasyon eksikliği.

" Hem aile hem şirket olarak kalabilirsiniz. Yeter ki kurumsallaşın."  

( Sakıp Sabancı )

Aile işletmelerinde, kilit pozisyonlara eğitim ve kabiliyete bakılmaksızın aileden birinin getirilmesi durumu sık sık söz konusu olmaktadır. Ailevi bağlar ve sorumluluklar, şirkete karşı sorumluluklardan daha önce gelmektedir. Şirkette aynı işi çok daha başarılı yürütecek kişilerin bulunmasına rağmen kan bağının aranması, şirketin gelişimi için sakınca teşkil etmektedir. Aile şirketi sahipleri birçok önemli kararı verirken zorlanırlar. Çünkü söz konusu olan kendi çocukları ve akrabalık ilişkileridir. Ekseriyetle baba, anne, amca, ağabey, gelin, damat gibi roller resmi rollerin önüne geçebilmektedir. Şirketin temel prensipleri ile kuralları olmalı ve bütün çalışanlar gibi aile bireyleri de bu kurallara uymalıdır. Aile şirketlerinin en büyük avantajı kararların hızlı alınmasıdır. Ancak siz yine de stratejik bir karar almadan önce bunu yöneticilerinize danışın. 

" Kardeşlik ortaklığa engel değildir; Ancak kardeşler kardeşliklerini işletmelerinin dışında bırakarak kapılardan içeriye girmeyi becerebildiklerinde bu mümkün olacaktır."

Aile üyeleri arasında doğabilecek bir anlaşmazlık konusu da, ileride yönetimin kime bırakılacağı sorunudur. Bu sorun pek çok aile işletmesinin dağılmasına neden olmuştur. Bu nedenle patronlar kendilerini ölümsüz olarak görmemeli, gelecekte şirketi en iyi yönetebilecek kişiyi belirlemelidir. Ve o kişiyi kendinden sonrası için hazırlamalıdır. Diğer aile bireyleri de şirketin ve kendi kurdukları çekirdek ailenin iyiliği için şirketin kurucusundan sonra yerine geçen kardeşin ( aile üyesinin ) etrafında kenetlenmelidir. Aksi takdirde aile içi çatışma kaçınılmazdır. 

Günümüzün hızla değişen ve gelişen dünyasında, yöneticilerin kendilerini bu değişime adapte edebilmesi için belirli aralıklarla eğitime tabi tutulmaları, hem işletme için hem de kendileri için hayati önem taşımaktadır. Ancak aile işletmelerinde yöneticiler birden çok görevi üstlendikleri için kendi eğitimlerine vakit ayıramazlar.

" Başarı, patron ya da CEO olmak değil; Yaptığın her neyse onu dünyada en iyi yapan insan ümidi taşımaktır." 

İşletmelerde kaynakların en verimli şekilde kullanılarak gereken işlerin istenilen biçimde, optimal yer ve sürede yapılması her şeyden önce profesyonel yönetimin yönetimi devralmasına bağlıdır.

Kurumsallaşmada en önemli adım "Profesyonel yönetici"lerdir!

Aile şirketlerinde en önemli adım doğru kurumsallaşmasıdır. Kurumsallaşma sağlanarak aile şirketlerinin çok hızlı ilerlemesi, büyümesi mümkündür. Yönetimde kaç aile üyesinin olduğuna bakılmadan tepe pozisyonlarına aile dışı profesyoneller getirilmeli. Profesyonel yöneticinin ailenin bir sonraki jenerasyonunun eğitiminde de yeri önemlidir. Aile şirketlerinin başarılarını sürdürebilmeleri için profesyonelleşmeleri şart.

Öncelikle değişime ayak uydurmak lazım.  Bugünkü başarıyı sağlayan yönetim sistemi, şirketinizi muhtemelen yarına taşımayacaktır. Dünya şimdiye kadar olduğundan daha hızlı değişmektedir.

"Aile şirketlerinde geçiş dönemi önemli"

Yönetimin gelecek nesillere nasıl devredileceği, aile dışından profesyonel bir kişinin önderliğinde çözülmelidir. Aile bu konuda mutlaka profesyonel destek almalı. İşi devreden aile büyüğü ile işi devralan aile ferdi arasındaki kuşak çatışması işe yansıtılmamalı. Değerler ikinci nesile iyi aktarılmalı. Değerlerin en doğru sekilde aktarılması başarıyı kaçınılmaz kılıyor.

Sağlıklı bir aile şirketi için tavsiyeler:

1. Herkes her işi yapamaz. Şirkette çalışan aile bireyleri, kendi görev ve sorumluklarını bilmeli ve bunun dışına olağanüstü bir durum yoksa çıkmamalıdır. Böylece şirketin tekeri daha rahat döner.
2. Şirkette bütün çalışanların performansı aynı standartlara göre ölçülmeli. Bu anlamda profesyonel çalışanlar ile aile üyesi çalışanları ayırt etmemelisiniz. Bu uygulama, aile dışı çalışanların kuruma olan güvenini ve sadakatini güçlendirir.
3. Akrabalarınızın kurduğu şirketlerden hizmet alıyorsanız kontratını yenilerken, yenilemeyi onların hizmet kalitesine göre yapın, akrabalık bağına göre değil.
4. Çalışanları aile üyeleri ve olmayanlar şeklinde ayıracak herhangi bir uygulamada bulunmamalısınız. 
5. Çalışanların terfi ettirilmesi performanslarına göre yapılmalı, akrabalık bağlarına göre değil.
6. Mesai yapmayan aile üyelerine maaş vermeyin, kardan pay vermek ayrı bir şey.
7. Yıllık kar dağılımları yapılmalı ve yılda dört dönem şirketin mali durumu aile üyelerine rapor edilmeli.
8. Şirketinizin büyümesi ve kurumsallaşması için reklam ve marketing gibi unsurları sakın küçümsemeyin ve boşa para harcamak olarak gibi görmeyin. Bu alana yatırım yapın.
9. Her sene aynı reklam ve marketing çalışmalarını yaparız diye düşünmeyin ( kurumsal ve geleneksel bazı aktiviteler hariç) bir önceki seneyi tekrar etmemeye dikkat edin. Aynı derede iki kez yıkanılır mı? Bir espriye ikinci kez aynı şekilde güler misiniz ? İşte bu durumda böyle birşey.
10. Çalışanlarınıza yatırım yapın, eğitimlerine ve iç müşteriniz olan çalışanlarınızın memnuniyetine önem verin.
11. Şirketi geleceğin daha rekabetçi iklimine hazırlayacak ve daha güçlü kılacak yatırımlar yapın.
12. Aktif aile bireylerinin işletmenin bulunduğu sektörle ilgili eğitim ve tecrübe kazanmaları üzerinde durulmalıdır. Tercihen o sektörde başka bir firmada iş hayatına atılıp, tecrübe kazandıktan sonra aile şirketinde çalışmaya başlamalıdır. 
13. Sonraki kuşağa devirde yaş, cinsiyet, eğitim faktörleri göz önüne alınarak duygusal davranılmamalı, taraf tutulmamalıdır.
14. Aile üyeleri ve kuşaklar arasındaki ilişkiler şirket işleri söz konusu olduğunda resmi unsurlara bağlanmalıdır.
15. Aile işletmelerinde bireyler "sen-ben" yerine "biz" olgusunu yerleştirilmelidir. 
16. Aile birliğinin sağlanarak aile üyelerinin beklentileri ve harcamaları belirli bir kurala göre yapılmalıdır. Örneğin, çok özel durumlar hariç, şirketten şahsi işler için para çekilmemelidir. Herkes aynı zamanda hissesi karşılığı kardan pay almalıdır.
17. Aile işletmelerinde mülkiyet, öz sermaye ve diğer kaynakların kullanımındaki sınırlar çok iyi belirlenmelidir. Ne aileyi ne de işletmeyi zor durumda bırakacak kararlar alınmamalıdır.
18. Aile şirketlerinde sürdürülebilirlik; Değerlerin kuşaklara en iyi şekilde aktarılması ve kurumsallaşmanın zamanında gerçekleştirilmesi ile sağlanabilir.
19. Aile şirketlerinin kurumsallaşması uzun ve hassas bir süreçtir. Doğru kılavuzlarla sistemi kurmak ve şirketi geleceğe büyüterek taşımak için yapılacak çok iş vardır. Aile şirketlerinin kendi iç dengeleride söz konusu olduğu için o şirkete özel bir yönetim sistemi oluşturulmalıdır. 

Yanlış haritayla doğru bir hedefe ulaşılmaz!