Devir nasıl yapılır?

Zincire bağlı işletmelerin devredilmesi sık yaşanır, esasen devredilebilmesi önemli bir avantajıdır. Müstakil işler ancak işi bilene devredilebilir, bu nedenle ucuza gider. Franchise işler sektörün dışından gelen, güvenli gelir arayan girişimcilere devredilebilir, bu nedenle değerini bulur. Bir anlamda franchise iş, “likit” yatırımdır, istenildiği zaman değerine satılabilir. Hazır karlı çalışan işletme almak isteyenlerin sayısı giderek artıyor. İşletmeciler de ucuza kurduğu işi pahalıya satma fırsatı çıktığı anda tereddüt etmiyor.

Devirsepeti sitemiz üzerinden zincir işletmelerin devirlerini yapıyoruz. Devir alanların hep aynı üç soruyu sorduğunu görüyoruz. “Neden devrediyor”, “Ne kazanıyor”, “Ne eder”. Üçü de zor sorular, doğru yanıtı bulmak için teknik bilgi gerekiyor. Devralanlar çoğunlukla üstünkörü araştırma yapıyor, söylenenlere inanıyor, sonunda hayal kırıklığına uğruyor, “zaten kazansaydı devretmezdi” gibi yanlış bir sonuç çıkarıyor.

Devir konusunda işin tekniğini bilen

Birinci sorudan başlayalım. İnsanlar karlıysa işletmesini neden devreder? Öncelikle yapılana “devir” diyoruz ama aslında devir edilmiyor, “al ne istersen yap” denmiyor, franchise veriliyor.

Bazen marka sahibi kendisi şubesini verimli yönetemediği işletmesini franchise verip kurtulmak. Bazen tersi olur, marka sahibi kara geçirip devrettiğinde baştan franchise vererek kazanacağı paranın birkaç mislini kazanır.

Bazen franchise alan verimli işletemiyordur, işe uygun kişi değildir, yeterince zaman ayıramıyordur, zarar etmeden verip çıkmak ister. Bazen tersi olur, verimli işletir, kurduğu fiyatın üzerinde bir bedele devretme fırsatını kaçırmaz. Bazen de taşınma, işten çekilme gibi kişisel nedenler olur.

Markasız devirlerde sık rastlanan “iş çok karlı ama memlekette babam hasta, yoksa devretmezdim” türünden söylemlere ise itibar edilmemeli. Devir nedeni doğru anlaşılmalı, makul bir neden görünmüyorsa, görünmeyen bir neden vardır. İşletme karlı değildir ama karlı gösteriliyordur; işletme karlıdır ama yakın gelecekte karlılığı tehdit eden güçlü bir rakip, çevre düzenlemesi, tahliye zorunluluğu bekleniyordur vb.

İkinci soru, işletmenin ne kazandığıdır

Bazı işletmeler tüm kayıtlarını sisteme girerler, ne kazandığı geçmişe yönelik detaylarıyla görülür.
Bazen kayıtlar tam girilmez, resmi hesapla fiili hesap farklıdır, beyan edilen fiili kazanç gözlemler, çapraz kontrollerle doğrulanır.

Bazen kaçak vardır, ikram, israf, hırsızlık olur, gözlem ve araştırmalarla kaçağın miktarı anlaşılır.
Bazen de devreden belirgin bir hata yapmıştır, iş zayıftır ama dekor, ürün, hizmet vb. değiştirildiğinde kolaylıkla düzelecektir. Devralan kazandığına değil kazanacağına bakar.

Devir analizinde kayıtlı bilgiler alınır, sektör normalleriyle karşılaştırılır. Gözlemlerle fire, kayıp, kaçaklar incelenir. Perakende işletmelerin birçoğunda küçük-büyük kaçak, ihmal, suistimal vardır, deneyimsiz biri bırakın bakınca anlamayı, başında otursa bile fark etmez. Alınan bilgilerin çapraz kontrolle teyit edilmesi gerekir. Örneğin satışlar satın almalarla miktar ve tutar olarak uyumlu olmalıdır. Devre konu işletmenin tesisat ve ekipmanının değeri, tadilat gereği, ürün stokları, mekan kullanım hakkı, kira koşulları, hava parası, çalışma ruhsatı gibi varlıkları da araştırılmalıdır.

Her durumda işletmenin geçmişinin araştırılması yetmez, devralan işletmenin geleceğini satın alır. İncelenmesi gereken, işletmenin gelecekte ne kazandıracağıdır. Bu da bilançoya, kayıtlara değil, piyasaya bakarak anlaşılır.

Üçüncü soru, devredilen yerin değerinin nasıl belirleneceğidir

Ekonomisi stabil, enflasyonu %1-2, kredisi ucuz ülkelerde perakende yatırımlarının geri dönüş süresi standart olarak 5 yıl alınır. Ekonomisi inişli çıkışlı, enflasyonu %10 olan ülkemizde bu süre 2-3 yıl arasında değişiyor, krizde düşüyor, bollukta yükseliyor. Markalı işler daha güvenli olduğu için 3-4 yıl makul karşılanıyor.
Dükkan açılana kadar kuruluş bedeli esastır, ama açıldıktan sonra sadece ne kazandığına bakılır. Devir bedeli kuruluş maliyetinin altında da kalabilir, üstüne de çıkabilir. İşini iyi yöneten, standart karlılığın üzerine çıkaran karla, altında kalan zararla devreder. Becerikli işletmeciler güçlü markalardan franchise alarak, işletme kurup devrederek para kazanıyor.

İşin kamuoyundaki algısı kaç yıllık karına satılabileceğini belirler. Örneğin eski ve yaygın bir zincirin işletmecileri para kazanıyorsa, ilişkileri sorunsuzsa, bu 7 yıla kadar çıkar. Marka yeniyse, az sayıda işletmesi varsa, işletmeciler şikayetçiyse, 2 yıla kadar iner.

Yerin cazibesi, kirası, kira süresi, hava parası da devir bedelini etkiler. İyi bir AVM de, canlı bir caddede devredilen dükkanın boş olarak devri bile para ettiği için, süre 0,5-1 yıl kadar artabilir.

Bir işletmenin değeri herkes için bir değildir. Esasen herkes altından kalkacağı işe talip olmalı, yapamayacağı işi bedava bulsa almamalı, altından kalkabileceğinin sınırını zorlamalıdır. Zor işin altından kalkabilen, kolay işe talip olursa kardan zarar eder, işi beceremeyenin ödediği bedeli ödemek zorunda kalır. Kolay iş az, zor iş çok kazandırır, zor işi beceren aynı yatırımla daha çok kazanır.

Dışarıdan güçlü görünen zincirlerin çoğu yeterli destek veremediği için girişimciler giderek devirlere yöneliyor. Biz Franchise & More olarak dikkatli olmayı, iyi araştırmayı, uzmanlara danışmayı öneriyoruz. Devirsepeti.com sitesinde kapsamlı şekilde inceleme yapılacağını, nelere bakılacağını bulabilirsiniz.