Franchise Sözleşmelerinde Yeniden Satış Fiyatının Belirlenmesi

Franchise Sözleşmeleri ve Rekabet Hukuku

Yargıtay 19. Hukuk Dairesi[1], vermiş olduğu kararda bu tip sözleşmeleri şu şekilde tanımlamaktadır:

Franchising, bir ürün veya hizmetin imtiyaz hakkına sahip tarafın belirli bir süre şart ve sınırlamalar dahilinde işin yönetim ve organizasyonuna ilişkin bilgi ve destek sağlamak suretiyle imtiyaz hakkına konu ticari işleri yürütmek üzere ikinci tarafa verdiği imtiyazdan doğan uzun dönemli ve sürekli bir iş ilişkileri bütünü olup, birbirinden bağımsız iki taraf arasında meydana getirilen sözleşmesel ilişkidir.

Bu tanıma bakıldığında ilk akla gelen hususlardan biri birbirinden bağımsız iki taraf arasında var olan bu sözleşmesel ilişkide frachise alan tarafın yapacağı ticari işlerde franchise veren, franchise alanın uygulaması amacıyla yeniden satış fiyatını belirleyip belirleyemeyeceği hususudur. Bu husus, rekabet hukuku perspektifinde incelenen ve birçok Rekabet Kurulu kararında kendine yer bulmuş bir noktadır.

Mal ve hizmet piyasalarındaki rekabeti bozan anlaşma, karar ve uygulamaları engellemek ile piyasaya hâkim teşebbüslerin bu hakimiyetlerini kötüye kullanmamalarını sağlamak amacına hizmet eden rekabet hukuku, franchising ilişkisi içerisindeki birbirinden bağımsız teşebbüslerin rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşmalarını da incelemektedir. Rekabet hukukunun, franchise sözleşmelerinde inceleme konusu yaptığı hususların başında frachise veren tarafından yeniden satış fiyatının belirlenmesi gelir. Yeniden satış fiyatının belirlenmesi,franchise alanın kendi satış fiyatını belirleme serbestisinin engellenmesini ifade eder. Buna göre, franchise alanın en az satış fiyatının belirlenmesi kesinlikle yasaktır. Bununla birlikte, franchise verenin aksini herhangi bir yaptırıma bağlamamak ve tavsiye niteliğinde olmak kaydıyla yeniden satış fiyatı belirlemesi mümkündür. Son olarak, franchise verenin, franchise alana en fazla satış fiyatı niteliğindeki bildirimleri rekabet hukukuna aykırı değildir [2].

Rekabet Kurulu’nun son dönemde verdiği Levent Börekçilik ve BFİT kararlarında Kurul, yeniden satış fiyatına ilişkin birçok değerlendirmede bulunmuştur. Bu değerlendirmeler franchising ilişkisi içine girecek taraflar için emsal nitelikte olabilmektedir.

Rekabet Kurulu’nun Levent Börekçilik Kararı

Rekabet Kurulu, 14.11.2019 Tarih ve 19-40/646-273 Sayılı Levent Börekçilik kararında [3], Levent Börekçilik’in yeniden satış fiyatını belirlediği iddiasını değerlendirmiştir.

Söz konusu kararda, Levent Börekçilik ile franchise alanlar arasında kullanılan restoran otomasyon sistemi üzerinden veya bilgi işlem departmanı ile direkt iletişime geçerek franchise alan teşebbüsün Levent Börekçilik tarafından belirlenmiş yeniden satış fiyatının değiştirebiliyor olması ve Levent Börekçilik tarafından bildirilen yeniden satış fiyatlarına uyulmamasının Levent Börekçilik tarafından yaptırıma bağlanmamış olması nedeniyle rekabete aykırı yeniden satış fiyatının belirlenmesi hususunun olmadığı Kurul tarafından ifade edilmiştir.

Franchising ilişkisi içerisinde faaliyet gösteren teşebbüsler açısından fiyat uygulamaları anlamında oldukça önemli bir karar olan Levent Börekçilik kararı çerçevesinde, franchising ilişkisinde restoran otomasyon sistemi kullanılması durumunda franchise alan tarafın talebi halinde fiyat değişikliği yapılmasına imkân tanınması ve franchise verenin belirlediği yeniden satış fiyatına uyulmamasının herhangi bir yaptırıma tabi olmaması koşullarının varlığı halinde franchise veren,restoran otomasyon sisteminde yer alan yeniden satış fiyatlarını belirleyebilecektir.

Rekabet Kurulu’nun BFİT Kararı

Rekabet Kurulu, 07.02.2019 Tarih ve 19-06/64-27 Sayılı BFİT kararında[4], BFİT’in yeniden satış fiyatını belirlediği iddiasını değerlendirmiştir.

Söz konusu kararda, BFİT’in franchise alanlara gönderdiği bazı hizmetlere ilişkin yeniden satış fiyatı bilgilerini içeren belgede bu yeniden satış fiyatlarına uyulmasının zorunlu olduğuna ve bu yeniden satış fiyatlarının uygulanıp uygulanmadığının BFİT tarafından denetleneceği ifade edilmiştir. Bu uygulamaların piyasada etkisinin çok sınırlı olacağı kanaatine varılarak Kurul tarafından BFİT’e görüş bildirilmesi ile yetinilmiş ve BFİT hakkında soruşturma açılmasına gerek olmadığına karar verilmiştir.

Franchise veren teşebbüslerin franchise alan teşebbüslere, mutlak surette uyulmasını buyuran ve bu denetlemesinin de yapılacağını ifade eden yeniden satış fiyatı belirlemesi niteliğindeki listelerin 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’a ve sair mevzuata aykırı olacağı aşikardır. Ancak BFİT kararında olduğu gibi bazı zamanlarda her ne kadar söz konusu uygulama rekabete aykırı nitelikte ise de bu uygulamanın piyasada çok sınırlı etki doğuracağı gerekçesiyle franchise verene yalnızca görüş bildirilmesine de yol açabilmektedir.

Sonuç

Franchising ilişkisinde, taraflar belirli şart ve sınırlamalar dahilinde uzun dönemli bir iş ilişkisi yürütürler. Bu ilişki çerçevesinde çoğu zaman franchise verenin franchise alan taraf için ifade ettiği şartlar kanuni sınırlamaların dışında kalmaktadır. Kanunun emredici hükümlerine aykırı sözleşme hükümleri kesin hükümsüzdür. Dolayısıyla, kanuni sınırlamalar çerçevesinde franchise sözleşmesini yapmak hem sözleşmenin geçerliliği açısından hem de idari otoriteler tarafından idari para cezaları ile karşılaşmamak için önem arz etmektedir.

Franchise veren tarafın, emredici nitelikteki ve yukarıda belirtilen şekillerdeki yeniden satış fiyatını belirleyici hükümleri hukuka aykırı ve yasaktır. Bu hükümlerin varlığı ile piyasada çok sınırlı etkinin olmadığı durumlarda Rekabet Kurulu tarafından,akaryakıt şirketleri kararında[5] olduğu gibi,507.129.085,76 TL idari para cezasına da hükmedebilmektedir. Bu nedenle, franchising ilişkisi içerisine girmiş ya da girecek teşebbüslerin yeniden satış fiyatı belirlenmesi noktasında oldukça titiz davranması ve mevzuat hükümlerine aykırı uygulamalara yer vermeleri karşısında çok yüksek idari para cezaları ile karşılaşabileceklerini bilmeleri gerekmektedir.

[1] Yargıtay 19. Hukuk Dairesi, 2001/819 E., 2001/4917 K., 13.06.2000 T.

[2]Dikey Anlaşmalara İlişkin Kılavuz, 18-09/179-RM(1), K.T: 29.03.2018.

[3]https://www.rekabet.gov.tr/Karar?kararId=7a3c8261-1f69-4175-8ddc-688f8e8e55bd

[4]https://www.rekabet.gov.tr/Karar?kararId=4fa090f5-bdc3-4041-b8fc-953e97476ded

[5] Rekabet Kurulu, 12.03.2020Tarih ve 20-14/192-98 Sayılı Kararı https://www.rekabet.gov.tr/Karar?kararId=c715b502-64aa-4e2e-994d-0d6a11f3b6ef