Franchise Sözleşmesi Nedir?

Franchise sözleşmesi EREN’e göre;

 “ Ödemeyi üstlendiği bir bedel karşılığında, franchise verenin franchise alana, kendi imaj, isim, marka ve işareti altında, mevcut pazarlama ve organizasyon sistemlerini, ticari ve teknik deneyim ve bilgilerini kullanmak suretiyle mal ve hizmet edimlerinin satım vesağlanmasına, pazar sürümlerinin artırılmasına ilişkin belirli bir işkonseptinden yararlanma hakkını sürekli olarak devretmeyi üstlendiği kendine özgü isimsiz bir sözleşmedir.[1]

Franchise kavramının temelinde “güven” unsuru yer almaktadır.

Toplumda insan nüfusunun ihtiyacı olan mallardan çok dahafazlası üretilmektedir. [2] Bundan mütevellit tüketiciler sürekli tercih ettikleri markalara oranla daha kolay bir şekilde Franchise işletmelerden alım yaptığını görmekteyiz. Günümüzdeki sürece baktığımızda; istikrarı sağlayan firmaların franchise sistemine girdiğini görmekle birlikte, hem franchise alan bakımından tüketicinin tercih etme olasılığı yüksek olmasından dolayı bu sistemi tercih etmekte olup hem de sözleşmenin diğer tarafı olan franchise veren için ise marka ismini birçok farklı yerde duyurarak ünlenmekte ve franchise verdiği kişilerden ise belirli ücretler alarak ekonomik anlamda fayda sağlamaktadır.

FRANCHISE SÖZLEŞMELERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Amerika Birleşik Devletleri Franchise sözleşmelerinin ilk çıkış yaptığı ülkedir.  21 Aralık 1978 tarihinde Federal Ticaret Komisyonu tarafından ortaya çıkarılmıştır.  İlerleyen süreçte 22 Ocak 2007’de yenilenmiş, sözleşme özelliğine ilişkin birtakım şartlareklenmiştir.

FRANCHISE SÖZLEŞMESİNİN İLK ÖRNEĞİ:

ABD franchise örneğini Singer markası ile oluşturmuştur. Söz konusu husus 1863 yılında gerçekleşmiş olup, üretim yaptıkları malları diğer bölge ve ülkelere satarak franchise ilişkisinin adımlarını atmıştır. Akabinde General Motors’un da bu serüvene dahil olduğunu görmekteyiz. Bu firmaların yapmış olduğu franchise türüne verilen isim; üretim franchise olarak adlandırılmaktadır. Günümüzde de bu türdeki ilerleme oldukça revaçtadır.

TÜRK HUKUKUNDA FRANCHISE SÖZLEŞMELERİ:

Kanunumuzda henüz düzenlenmemiştir. İsimsiz bir sözleşme niteliğindedir. Franchise sözleşmelerinin hukuki boyutunu incelemek istediğimizde; uygulanan hukuku baz almamız gerekmektedir. Bununla birlikte doktrinler de oldukça önem arz etmektedir.

FRANCHISE SÖZLEŞMELERİNİN AMACI

Ana amacın tüm ticaret hayatının da gayesi olduğu üzere; ekonomik kar elde etmek olduğunu görmekteyiz.

TARAFLAR AÇISINDAN FRANCHISE SÖZLEŞMELERİ:

Franchise alan bakımından değerlendirme:

Franchise alan, kurulmuş olan marka sayesinde rahat bir şekilde güven aşamasından geçmektedir.

Franchise alanın; ilgili iş koluna girerken aldığı risk oldukça düşüktür. Rekabet konusunda piyasada 1-0 önde başlamaktadır.  Açık bir şekilde belirtmek gerekir ki; ortada hazır bir iş mevcuttur ve bu hazır iş üzerinden ilerlemektedir.

Franchise alan, herhangi bir problem ile karşı karşıya kaldığında bu durumutek başına çözmek mecburiyetinde olmayıp, Franchise verene bildirerek birlikte hareket etme imkânı bulunmaktadır.

Franchise veren bakımından değerlendirme:

Harcamış oldukları bir miktar sermaye ile bilinirliklerini arttırdıkları görülmekte, bu husus sayesinde pazar payını olumlu yönde yükseltmektedir.

Franchise verenler; şube açmanın vermiş olduğu zorluklar(yer bulma, kira vb.) yaşanmadan,direkt bir şekilde masraf yapılmadanbu haktan yararlanmaktadır. Böylelikle müşteri çevresinin genişlediğigörülmektedir.

FRANCHISE SÖZLEŞMELERİNİN HUKUKİ BOYUTU

Yazımızın başında da belirttiğimiz üzere:Türk Hukukunda kanunda düzenlenmemiştir. İsimsiz sözleşmeler vasfında yer almaktadır. Bir diğer bakılacak kaynak ise Dikey Anlaşmalara İlişkin Kılavuzdan yararlanılabilmekteyiz.

Franchise kavramını yalnızca ülke bazında değil, milletlerarası unsurunu da yadsımamak gerekir. Bu kısımlarda oluşan uyumsuzluklarda Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuk Hakkındaki Kanun (MÖHUK) kapsamında değerlendirmek gerekir.

[1] EREN, Fikret, İsimsiz Bazı Sözleşme Türleri, Başkent Üniversitesi Hukuk

Fakültesi Dergisi, 1-2 sayı, s.69.

[2] YENİOCAK, Umut, Franchise Sözleşmesi, Seçkin Yayıncılık, Ankara,

2016,s..21.