Küçük işler - Büyük işler

Çok başarılı birçok konsept var, özellikle zengin mutfak kültürümüzden kaynaklanan çok başarılı gıda işletmeleri var, ama büyük çoğunluğu zincirleşemiyor. Ürünüyle iyi tanınan başarılı işletme büyürken neden tökezler? Kendi işini iyi bilen girişimci neden zinciri yönetemez?

Satıcı ve girişimci

Bunun görünür nedeni, girişimcinin niteliklerinin büyüyen işte yetersiz kalması. İşletme yönetmek için iyi “esnaf” olmak yetiyor, zincir yönetmek için “işadamı” olmak gerekiyor. İyi esnaf olmanın şartı dürüstlük, çalışmak ve güleryüz, bunu yapan para kazanıyor. Zincir yönetmek için başka beceriler gerekiyor, ürün geliştirme, konsept oluşturma, marka konumlandırma, algı yönetme, sistem kurma, kadro yönetme, finansman, muhasebe ve maliyet kontrolü, bayi ilişkisi kurma ve yürütme, doğru yer seçimi vb. gibi.

Esnaflıktan gelenlerin çok azı bu yeteneklere sahip, olanlar zaten hemen büyüyor. Bir kısmı ekip kurup çalıştırabiliyor. Bir kısmı çocuklarının okuyup işin başına geçmesini bekliyor. Bir kısmı bu yeteneklere sahip ortak alıyor. Bir kısmı büyütemeyeceğini anlayıp markasını satıyor. Çoğu işini büyütemiyor, iki ileri bir geri adım atıyor.

Büyümenin önündeki tek sorun girişimcinin yeteneğinin eksikliği değil, iş yapma kültürünün farklılığı. Küçük ve büyük işlerin kültürü bir değil. Dükkan işletmek küçük iş, zincir yönetmek büyük iş. Küçük işlerden gelenler, bir türlü büyük iş kültürüne adapte olamıyor. İki temel konuda zıtlık var.

Kurallar

• Küçük işlerde söz, büyük işlerde yazı esastır.
• Küçük işlerde söze güvenilir, örfe, adete uyulur, yazılı anlaşma gereksiz görülür, ancak ölüm kalım var diye yapılır, kredi insana açılır, hatır çeki verilir, söz senettir, sözüne güvenilmeyenin imzasına da itibar edilmez.
• Büyük işlerde yazı esastır, yükümlülük yasalarla, anlaşmalarla sınırlıdır, anlaşmalara satır arası hileler gizlenebilir, avukatı iyi olan kazanır.

Kadrolar

• İnsan seçimi küçük işlerde referanslarına göre, büyük işlerde donanımlarına göre yapılır.
• Küçük işlerde geçmişteki işlerinin referansına göre eleman seçilir. Bir işte deneyimli, tavsiye edilen, başarısı görülen kişi aranır. Elemana eğitim verilmez, işi bilen eleman aranır. Yerine göre akrabalık, arkadaşlık, hemşerilik, inanç gibi referanslar aranır. O zaman da elemana göre iş verilir.
• Büyük işlerde kişinin donanımı esas alınır. Aldığı eğitim, sahip olduğu nitelikler göz önünde bulundurulur, işe göre adam seçilir. Elemanın işini hemen yapması beklenmez, zaman tanınır, işin gereği olan eğitim işbaşında verilir.
• Çalışanların başarısı küçük işlerde sonuca, büyük işlerde yürüyüşe göre değerlendirilir.
• Küçük işlerde elemandan istenen performans alınmıyorsa derhal işten çıkarılır, yenisi alınır. Buna karşın akrabalık, arkadaşlık gibi güven referansıyla işe alınanlara tolerans gösterilir.
• Büyük işlerde elemanın performansı yetersiz kalıyorsa eğitim verilir, işi değiştirilir, hedefleri küçültülür, bütçesi revize edilir, insan kazanılmaya çalışılır.

Adım adım

Normalde küçük işi büyütmek adım adım olur, bunu becerenler büyür, beceremeyen küçük kalır. Franchise sistemi icat oldu, düzen bozuldu. Küçük işini iyi yönetip meşhur olan, franchise almak isteyenler sayesinde hızla zincirleşiyor, büyük işlerin dünyasına giriyor. Alıştığı iş yapma kültürünün tersine davranması gerektiğinde katı duramıyor, işi avukatlara bırakamıyor, adam seçemiyor, çalıştıramıyor, kazık yiyor, kazık atamıyor.

Franchise & More olarak yaptığımız en önemli iş, bu kültür farkını gidermek, değişimi yönetmek. Franchise tekniklerini uygulamak sonra geliyor, onu yapmak çok daha kolay.