Zor Dönemlerde Katma Değerli Sektörler ve Sürdürülebilirlik

Katma değerli sektörlerde ticaretin geliştirilmesi, her ülke tarafından dünya çapında tüketilen mal ve hizmetlerin üretimindeki katma değeri göz önünde bulundurarak sağlanmaktadır. Katma değerli sektörlerde ticaretin geliştirilmesi ülkeler arasındaki ticari ilişkilere yeni bakış açıları sağlayarak politika yapıcıları daha iyi bilgilendirmek üzere tasarlanmıştır.

Katma değerli sektörlerin ticaret göstergeleri, bir ürünün katma değerinin olması durumunda cari birim fiyatlarla veya hisse senedi bazında yüzde olarak ifade edilmektedir.

Pandemi, savaşlar vb. sorunların dünya ekonomisi üzerinde büyük ve olumsuz etkileri olmuştur ve olmaya da devam edecektir. Birçok işletme en azından geçici olarak yaptıkları ticaret hacmini küçültmekte ya da durdurmaktadır. Olumsuzlukların belirli sektörler üzerinde olumsuz bir etkisi bulunmaktayken bazı sektörler için durum tam tersidir. Bütünsel olarak ele alındığında ise pandemi ve savaşlar genel anlamda ekonomide birçok sektörde iş kaybına yol açmışve aşmaya devam edecektir.

Güncel bilgiler ışığında geliştirilen bu argüman ile farklı sektörlerin ekonomi için önemine değinmekte fayda görüyorum. Brüt Katma Değer ile ölçülen üretilen malların ve sunulan hizmetlerin toplam değeri, her sektördeki iş sayısı ve ortalama kazançlar hakkında dünya genelindeki en son istatistiklere bakalım.

Brüt Katma Değerli Sektörler:

Mart 2020'de dünya genelinde her geniş sanayi sektöründeki toplam iş sayısı ve serbest meslek işlerinin sayısı, bu sektörlerin her birinde 2020'de tam zamanlı çalışanlar için haftalık ortalama kazançlar ve 2020 ilk çeyrek için brüt katma değerli sektörler incelendiğinde; toplam iş sayısının sektörler arasınormal dağılım göstermediğigözlenmektedir. Ayrıca, toplam iş sayısının %35’i iki sektörde ve toplam işlerin yaklaşık %55’i isebeş sektörde yoğunlaşmıştır.

Ülkeler ortalaması gözetilerek belirlenen en fazla iş alan sektör, yaklaşık 5 milyon toplam iş ile perakende sektörü ile toptan satış sektörüdür. 4.5 milyon iş ise sağlık sektörü ve bakım sektörlerinde yoğunlaşmıştır. Bu iki sektörde, dünyadaki tüm işlerin dörtte birinden fazlasıtoplanmıştır; perakende sektörü ve toptan satış sektörü dünya genelinde toplam işlerin %15’ini kapsamaktadır.  Sağlık sektörü ile bakım sektörü ise dünya genelinde toplam işlerin %13’ünü kapsamaktadır.

Pandemi döneminde hangi sektörlerde en çok serbest meslek sahibi bulunmaktadır?

Ülkeler ortalaması gözetilerek belirlenen serbest meslek sahiplerinin en çok bulunduğu sektör, yaklaşık 840.000 toplam serbest meslek iş ile inşaat sektörüdür. İnşaat sektöründeki serbest meslek iş sayısı dünya genelinde toplam serbest meslek iş sayısının %18'i kadarıdır. Toplam serbest meslek iş sayısının çokluğuna göre inşaat sektörünü en çok serbest meslek iş sayısına sahip tarım sektörü takip etmektedir. 

Pandemi döneminde hangi sektörler en savunmasızdır?

Bu dönemde özellikle en olumsuz etkiyi sanat ve eğlence, konaklama ve yiyecek içecek hizmet sektörleri görmüştür. Bunları perakende ve toptan satış sektörleri takip etmektedir.

Dünya genelinde toplam serbest meslek iş sahiplerinin % 17'si ve tüm işlerin neredeyse %25’i bu üç sektörde toplanmaktayken; bu oranlar hızla azalmıştır. Bu sektörler ayrıca dünyanın toplam ekonomik üretiminin% 15'inden de sorumlu sektörlerdir.

Krizle ilgili belirsizlik, hangi sektörlerin talepte en hızlı düşüşü yaşayacağını belirlemeyi zorlaştırmaktadır.Bahsedilen sektörlerin ticari faaliyetlerinde yaşanan gecikmeler, sektörlerin önemli girdilerini ve hizmet ettiği diğer ekonomik faaliyet alanlarını olumsuz etkilemiştir. Örneğin, dağıtım, finans ve taşımacılık hizmetleri imalat sektörünün önemli girdileridir. İmalat sanayi ihracatında toplam hizmet katma değeri, %30 civarında olmuştur. Dolayısıyla pandemi döneminden olumsuz etkilenen imalat sektörü dolaylı olarak hizmet sektörünü de olumsuz etkilemiştir.

Pandemi ve savaşlar gibi zor dönemlerin ülkelerin, özellikle alıcılar ve satıcılar arasında yakınlık gerektiren sektörlerin ticaretini engellemesi söz konusudur. Genel olarak katma değer oluşturan sektörlerin önemi göz önüne alındığında, ülkeler arası kısıtlamaların derecesi ve süresi salgın sonrası ekonomik süreci şekillendiren önemli bir belirleyicisi olmuştur ve bu uygulamaların etkisi hala devam etmektedir. Rusya- Ukrayna savaşı ve Gazze saldırıları gibi dünyanın pek çok bölgesinde yaşanan elim hadiseler de göz önüne alındığında, dünya ekonomisi her geçen gün geriye gitmektedir. Bu gidişe son veren adımlar atılmadığında ise insan hayatını tehdit eden kıtlık vb. çok daha olumsuz koşullarla baş etme zorunluluğu doğacaktır. Pek yakın tarihte insanoğlunun yüzleşmesi gereken bu gerçekten kaçınabilmek ise ancak ve ancak atılacak yenilikçi adımlar ve sürdürülebilir ekonomilere geçiş sürecini hızlandırmakla mümkündür. Sürdürülebilir inovasyonlara yapılan her yatırım, gelecek nesillere bırakılacak en iyi mirastır. Gerek makro ölçekte ülkeler, gerekse mikro ölçekte toplum ve bireyler sürdürülebilirlik konusuna duyarsız kalmamalı ve bu bağlamda herkes elinden gelen çabayı göstermelidir. Unutmayalım: Bu Dünya bizim ve güvenle yaşayabileceğimiz başka bir yer yok!