Eğitim zincirleri

Nedeni bazen uzmanlıktır, yılların deneyimine sahip müstakil işletmelerle rekabet edilemez; bazen fiyattır, düşük fiyat ve kar politikası güden şube zincirleriyle başa çıkılamaz. Franchise zincirlerin hızlı yayıldığı sektörlerde ise tersine bir durum söz konusudur. Zincirler her yerde yüzlerce, binlerce açar, dünün sıradan işletmeleri birkaç yere açar, marka olarak algılanır, girişimciler markasız başlamaya korkarlar.

Franchising yiyecek ve içecekte popülerdir

Her durumda kimin galip geleceğini tüketici belirler. Bir sektörde tüketici kişisel ilişki ve uzmanlık arıyorsa müstakil işletmeler, markalı işletme arıyorsa franchise zincirler, ucuz fiyat arıyorsa şube zincirleri piyasaya hakim olur. Örneğin gurme restoran işinde müstakil girişimci, fast food işinde franchise marka, gıda marketi işinde şube zinciri avantajlıdır.

Franchise zincirlerinin yaklaşık dörtte birinin fast food, kafe ve restoranlardan çıkması bundandır. Tüketici;

1. Ürünün maliyet bedeline karnını doyurduğu evinin mutfağını, çalıştığı kurumun yemekhanesini sorgulamadan kabulleniyor, marka, belge aramıyor.
2. Makul bedel ödeyerek karnını doyuracağı büfe, lokanta gibi yerlerde ağzının tadını veya midesini bozmaktan endişe ediyor. Tanıdığı esnaf lokantasına, büfeye çekinmeden gidiyor. Tanımadığı yerde zincir markayı tercih ediyor. Eğlenmek, sosyalleşmek için yer seçerken hayal kırıklığı yaşamak istemiyor, ya tanıdığı veya markalı bir kafeye gidiyor.
3. Yüksek bedel ödemeye hazır olduğu prestijli bir mekan, iyi hizmet alacağı bir restoran aradığında tanınmış, işi bilen biri tarafından işletilen, müstakil bir yeri seçiyor.

Eğitim gelecek vaat eden bir sektör

Eğitim sektöründe de franchise markaların avantajı var. Malum, herkesin en kıymetli şeyi çocuğu, çocuğun geleceğini belirleyen ise eğitimi. Eğitim hizmetinin neye yaradığı alınırken değil, ancak yıllar süren eğitim bittikten sonra anlaşılıyor. Yani “malı görüp” parayı ödemek söz konusu değil, “referanslara bakıp” karar vermek gerekiyor. Beğenmeyince “iade etmek” mümkün değil, yanlış tercihin telafisi, eğitimin tekrarı yok.

Seçim önem kazanınca marka öne çıkıyor. Tüketici davranışı eğitim kurumunun seçiminde de, yemek yenilen yerin seçimindeki gibi işliyor.

1. Bedel ödemeyecekse, mahallesindeki devlet okulunun, kazandığı devlet üniversitesinin, ucuz vakıf yurdunun, Kosgeb’in veya İsmek’in meslek kursunun standardını yeterli buluyor.
2. Makul bedelle eğitim alacağı lisan kursu, hazırlık kursu, meslek kursu vb. için ya referansları güçlü müstakil bir kurumu seçiyor, veya zincir markanın güvencesini arıyor.
3. Yüksek bedel ödeyeceği kolej veya üniversitenin diplomasının yarar ve prestij sağlamasını istiyor. Bunu da başarısı kanıtlanmış, tanınmış müstakil kurumlarda buluyor.

Eğitimin tipik bir özelliği de, düşük verimle çalışması, herkesin öğrenebilmesi için eğitimin hızının sınıfın alt seviyesine göre ayarlanması. Katılımcıların belli bir oranını eleyen programlarda kalite yüksek oluyor ama, paralı eğitimde elemek kolay değil, kalite düşük kalıyor. Yaygın eğitimde klasik yöntemlerin dışına çıkılmıyor. Verim artışı sağlayan yenilikçi yöntemler yaygın eğitimde değil, tamamlayıcı eğitimde kendine yer buluyor.

Bu nedenlerle eğitimde (b) tanımına giren tamamlayıcı eğitim alanlarında franchise zincirlerin şansı fazla. (a) tanımına giren parasız eğitimle rekabet eden ister franchise olsun, ister ağzıyla kuş tutsun, şansı yok. (c) tanımına giren pahalı ve prestijli eğitim kurumlarıyla rekabet edenin de işi zor.

Franchise zincirlerinin nerede bir avantajı var?

Lisan kursları her kesimden talep görüyor ve her yerde açılıyor. Standart lisan kursunun yanı sıra çocuklara özel kurs, gramersiz hızlı kurs, mesleki lisan kursu, seviye tespit sınavı, yabancılara Türkçe kursu gibi alt alanları da var. Kullanılan eğitim tekniğine ve eğitimcilerin niteliğine bağlı olarak başarı oranı yükseliyor. Büyüyen daha çok müşteri buluyor, daha çok kazanıyor, daha iyi eğitim veriyor. Zincirlerin avantajı yüksek, müstakiller kaybolurken franchise işletmeler yaygınlaşıyor.

Sınava hazırlık kursları, zincirleşmenin avantaj sağladığı diğer bir alan. Her yerde müşterisi var. Zincirlerin soru bankası daha geniş, eğitimcinin eğitimi daha iyi veriliyor, daha çok müşteri buluyorlar. Eğitiminde hiç fark olmasa bile, referansları farklı oluyor. 1000 öğrencisi olan bir kurum ilk 100’e bir kişi soksa başarı sayılıyor, 100.000 öğrencisi olan bir zincir ilk 100’e çok sayıda öğrenci sokuyor, başarılı olarak algılanıyor, daha çok müşteri buluyor. Zincirler bu şekilde hızla yayılıyor, yüzlerce şube açıyor. Bazı şehirlerde uzman öğretmenler tarafından işletilen başarılı hazırlık kursları zincirlerle rekabet edebiliyor ama, işin nereye gittiği belli, zincirler kazanacak. Tabi hükümetin sınavsız üniversite gibi bir ideali var ama, arz talep dengesizliği karşısında bunun nasıl olacağı belirsiz, hazırlık kurslarına hep ihtiyaç duyulacak gibi.

Mesleki eğitim ve kişisel gelişim kursları da makul bedelle kısa eğitim verilen ve dünyada franchise zincirlerin avantajlı olduğu bir alan. Ancak devletin ve belediyelerin ücretsiz verdiği kurslar rekabeti zorlaştırıyor. Özel üniversitelerin yaşam boyu gelişim adı altında verdikleri kurslar da pazardan giderek artan miktarda pay alıyor. Onların girmediği alanlarda potansiyel hala var. Deulcom’un turizm işletmeciliği kursları, Microsoft onaylı kurslar başarılı örnekler.

Okul öncesi eğitimi ve çocuk gelişimi de dünyada zincirlerin güçlü olduğu bir alan. Yurt dışından gelen Gymboree, My Gym, Fastrackids, Early Steps gibi franchise zincirler belki kültür farkından ötürü ülkemizde yavaş gelişti. Ana okulunda az sayıda zincir çıktı, ağırlığı işletmeye değil pazarlamaya verdiler. Abaküs esaslı aritmetik becerisi geliştiren kurslar hızlı yayıldı. Ülkemiz koşullarında başarı getiren yöntemler bulundukça zincirler çoğalacak.

Gelişim umutları

Franchise almayı düşünen girişimciler yukarıda verdiğim (a), (b), (c) ayrımını dikkate almalı. Gireceği sektörde tüketicinin hangi ihtiyacı için, ne sıklıkta franchise markaları tercih ettiğini, franchise zincirlerin müstakil işletmeler ve şube zincirleri karşısındaki şansını tartmalı. Markaya, işletmeye, ciroya, kara bakan yanılabilir, bugün iyi olan yarın olumsuz gelişebilir. Gelecekteki rekabet ortamını tahmin etmek için rüzgarın nereden estiğine bakılmalı. Sektör rüzgarı arkadan alıyorsa herkes birden gelişir, karşıdan alıyorsa herkes birden zorlanır. Müstakil işletmelerin avantajlı olduğu sektörlerde franchise zincirler büyüdükçe yönetilmesi zorlaşır, kalite düşer, müşteri kaçar. Şube zincirlerinin avantajlı olduğu sektörde franchise işletmeler pahalı kalır, müşteri kaçar.